Βιοφιλικός σχεδιασμός: Το παρόν και το μέλλον του δομημένου περιβάλλοντος
Την περίοδο του Covid-19 πολλοί άνθρωποι βρήκαν καταφύγιο στη φύση, είτε μετακομίζοντας προσωρινά μακριά από τα μεγάλα αστικά κέντρα εκμεταλλευόμενοι την εξ’ αποστάσεως εργασία, είτε απλά περνώντας περισσότερο χρόνο σε χώρους που μπορούσαν να έχουν μεγαλύτερη επαφή με τη φύση, όπως πάρκα και παραλίες. Αυτή η πρακτική ανέδειξε την ανάγκη για ισορροπία μεταξύ του φυσικού και του δομημένου περιβάλλοντος, η οποία έχει καταστεί εξαιρετικά σημαντική για την ευεξία μας.
Ο βιοφιλικός σχεδιασμός είναι μία έννοια της αρχιτεκτονικής, η οποία στοχεύει στην ενίσχυση της σύνδεσης των χρηστών των κτιρίων με το φυσικό περιβάλλον. O όρος βιοφιλία εισήχθη στη δημόσια συζήτηση τη δεκαετία του 1970 από τον φιλόσοφο και ψυχολόγο Έριχ Φρομ, ο οποίος διατύπωσε την άποψη ότι η βιοφιλία έχει βιολογική βάση και ότι είναι θεμελιώδες να αναπτυχθούν αρμονικές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και του φυσικού περιβάλλοντος. Ο βιοφιλικός σχεδιασμός προωθεί θετικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ ανθρώπων και φύσης που ενθαρρύνουν μια διευρυμένη αίσθηση σχέσης και ευθύνης για τις ανθρώπινες και φυσικές κοινότητες.
Τα τελευταία χρόνια, ο βιοφιλικός σχεδιασμός είναι πολύ δημοφιλής στους αρχιτέκτονες και τους σχεδιαστές εσωτερικών χώρων, που επιλέγουν πλέον να αντιμετωπίζουν το φυσικό περιβάλλον όχι ως εμπόδιο αλλά ως σύμμαχο προς τη δόμηση. Με το βιοφιλικό σχεδιασμό μπορούν να βοηθήσουν στη σύνδεση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον ακόμη και σε υπερδομημένα περιβάλλοντα μεγάλων πόλεων.
Ο βιοφιλικός σχεδιασμός επιτυγχάνεται με την εισαγωγή στοιχείων της φύσης μέσα στο δομημένο περιβάλλον. Αυτά τα στοιχεία μπορεί να είναι είτε τεχνητά, δηλαδή στοιχεία που προσομοιάζουν τη φύση (έμμεσος βιοφιλικός σχεδιασμός), είτε πραγματικά φυσικά στοιχεία (άμεσος βιοφιλικός σχεδιασμός), τα οποία στοχεύουν και διεγείρουν τις αισθήσεις μας, όραση, αφή, ακοή, όσφρηση.
Έμμεσος βιοφιλικός σχεδιασμός
Στον έμμεσο βιοφιλικό σχεδιασμό χρησιμοποιούνται φυσικά υλικά, καθώς και χρώματα και εικόνες από τη φύση. Για παράδειγμα, μία ταπετσαρία με σχέδια της φύσης, ένας τοίχος βαμμένος σε χρώματα σε γήινα χρώματα, μία μοκέτα σε πράσινο χρώμα, διακοσμητικά τοίχου φυσικής προέλευσης, όπως ξύλο, φελλό ακόμη και κορμό δέντρου. Ο έμμεσος βιοφιλικός σχεδιασμός μπορεί να επιτευχθεί με πολλούς τρόπους και να στοχεύει όλες τις αισθήσεις.
Άμεσος βιοφιλικός σχεδιασμός
Ο άμεσος βιοφιλικός σχεδιασμός δίνει τη δυνατότητα άμεσης σύνδεσης με τη φύση, με τη χρήση ζωντανών φυσικών στοιχείων, για παράδειγμα ζωντανά φυτά μέσα στον χώρο ή την εισαγωγή του στοιχείου του νερού με ένα μικρό σιντριβάνι. Ακόμη καλύτερα, αν υπάρχει η δυνατότητα δημιουργίας ενός μικρού, έστω, κήπου ή μπαλκονιού με έντονα τα στοιχεία της φύσης. Σε αρκετά κτήρια δημιουργούνται, επίσης, κάθετοι κήποι τόσο σε εσωτερικούς τοίχους, όσο και σε προσόψεις με αποτέλεσμα να αυξάνεται το πράσινο, το κτήριο να αποκτάει ζωντάνια. Επίσης, σημαντικό στοιχείο του άμεσου βιοφιλικού σχεδιασμού είναι το φυσικό φως και ο καθαρός αέρας.
Οφέλη βιοφιλικού σχεδιασμού
Ο βιοφιλικός σχεδιασμός μπορεί να έχει σημαντικά οφέλη, τόσο για τους ανθρώπους, όσο και για το περιβάλλον, σε όλους τους χώρους, όπου υλοποιείται. Για παράδειγμα, ύπαρξη φυσικού φωτός σε εσωτερικούς χώρους έχει πολύ σημαντικά οφέλη για την υγεία και την ευεξία, καθώς επιτρέπει τη σωστή ρύθμιση του βιολογικού ρολογιού. Επιπλέον, τα ζωντανά φυτά μέσα στον χώρο καθαρίζουν την ατμόσφαιρα και βελτιώνουν την ποιότητα του αέρα. Επίσης, η ύπαρξη στοιχείων βιοφιλικού σχεδιασμού στα δομημένα περιβάλλοντα μπορεί να αυξήσει, σύμφωνα με έρευνες, το αίσθημα ευεξίας, την παραγωγικότητα και την διάθεση όσων κινούνται, ζουν και εργάζονται σε αυτούς τους χώρους. Ταυτόχρονα, μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του στρες, στην αύξηση της δημιουργικότητας αλλά και στη δημιουργία κοινότητας.
Ειδικά, οι κάθετοι κήποι σε εξωτερικούς τοίχους προσφέρουν ακόμη περισσότερα οφέλη. Έχουν αυξημένη θερμομονωτική λειτουργία και προσφέρουν σημαντική προστασία στο εσωτερικό ενός κτηρίου από τις μεταβολές της θερμοκρασίας. Ταυτόχρονα, βοηθούν στη μείωση της θερμοκρασίας στον περιβάλλοντα χώρο, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στη μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης.
Μπορεί στην καθημερινότητα μας να μην έχουμε τη δυνατότητα να βρισκόμαστε όσο κοντά θέλουμε στη φύση. H εισαγωγή βιοφιλικών χαρακτηριστικών, όμως, στο δομημένο περιβάλλον μπορεί να φέρει τον άνθρωπο πιο κοντά στη φύση και να έχει εξαιρετική επίδραση στην σωματική, πνευματική και ψυχολογική υγεία και ευεξία.
Ο βιοφιλικός σχεδιασμός μπορεί να πραγματοποιηθεί σε οποιοδήποτε κτίριο, εργασιακούς χώρους, χώρους εκπαίδευσης, δημόσιους χώρους και χώρους αναψυχής και να μετατρέψει έναν συνηθισμένο χώρο σε ένα τονωτικό και χαλαρωτικό περιβάλλον προσφέροντας, ταυτόχρονα, σημαντικά οφέλη στους ανθρώπους που ζουν, κινούνται και εργάζονται μέσα και γύρω από αυτό.
